Wandeling Valkenhorst.

Met Mari de Bijl

Vanavond de inmiddels traditie geworden jaarlijkse wandeling, dit keer onder deskundige begeleiding van Mari de Bijl.
Mari is beheerder bij Brabants landschap en kon ons daarom op plaatsen brengen die normaal niet voor publiek toegankelijk zijn.
Het was prachtig weer en met 14 mensen trokken we er op uit.
We genoten van het horen en zien van vele vogels en kwamen van alles op ons pad tegen, zoals bijvoorbeeld de beekschaatsenrijders een waterrat, haas en ree.
Met passie en deskundigheid weet Mari ons te boeien door er over te vertellen.

kaart 1922

Een kaart uit 1922. Ten westen van de Tongelreep - de Valkenswaardse kant - liggen de oudste visvijvers aangelegd in opdracht van de gebroeders Van Best. (Sigarenfabrikant en burgemeester van Valkenswaard) Ten noorden van deze vijvers zijn de dijkjes al aangegeven van een viertal nieuwe vijvers die in 1921 in gebruik werden genomen. Aan de oostkant van de Tongelreep - de Heezer kant - liggen de visvijvers die door Baron van Tuyll van Serooskerken zijn aangelegd, het natuurlijke Greveschutven en verschillende kunstmatige vijvers. Totale omvang van de vijvers was in 1920 75 ha. Ten zuidoosten van Zeelberg is een ‘schutlaken’ in de Tongelreep aangegeven. Dit is een stuw, aangelegd voor de verdeling van water over de westelijke aanvoersloot de Witsloot of weteringsloot, oorpronkelijk aangelegd ter bevloeiing van weide (witte genaamd) en in 1900 doorgetrokken naar de Valkenswaardse kweekvijvers . Aan de oostelijke kant - de andere kant van de Tongelreep - ligt de aanvoersloot Bronzesloot t.b.v. de Heezer vijvers. Water van beide sloten werd afgevoerd weer terug naar de Tongelreep. De naam Bronze sloot komt van de Baron zijn sloot.

Zo’n 10 jaar geleden is dit gebied (zie kaartje in de marge) heringedeeld waarbij de tongelreep zoveel mogelijk in zijn oude meanderende staat is teruggebracht en de dijken tussen de verschillende vijvers zijn verbreed.
Het stelsel van visvijvers langs de Tongelreep is grotendeels in het begin van de 20e eeuw aangelegd.
Het complex telt 48 vijvers die samen 120 hectare groot zijn.
Ruim een eeuw lang werd hier vis gekweekt, die werd verkocht voor consumptie en als pootvis voor de hengelsport.
In 2002 zijn de commerciële kweekactiviteiten gestaakt.
Bij de aanleg is gebruik gemaakt van karakteristieke elementen in het landschap, zoals vloeiweides en vennen.
Een stuw in de beek voorzag twee sloten, de Witsloot en de Bronzesloot, van water dat vervolgens naar de vijvers ten westen en ten oosten van de beek werd gevoerd.
Dat gebeurde via een ingenieus stelsel van kleine kunstwerken, waarbij slim gebruik werd gemaakt van de hoogteverschillen ter plekke.
Die aanvoer was nodig om het water in de vijvers te verversen, maar ook om de waterstanden op peil te houden.
Door de zandige bodem zakte het water namelijk vrij snel weg.
Enkele jaren geleden besloten Waterschap De Dommel, het Brabants Landschap en de gemeente Valkenswaard het complex op te nemen in een nieuw in te richten natuurgebied van ongeveer 600 hectare.
De geïsoleerde ligging van de honderd jaar oude viskwekerij ten oosten van Valkenswaard heeft er voor gezorgd dat in het gebied veel bijzondere plant- en diersoorten voorkomen.
Door deze toegenomen natuurwaarden in het gebied werden de regels strenger. Meststoffen voor de vissen mochten niet meer gebruikt worden en het afschieten van visetende vogels werd verboden.
Dit maakte het onmogelijk om nog op een rendabele manier vis te kweken, met als gevolg dat de noordelijke vijvers sinds 2002 werden gesloten en 5 van de 8 zuidelijke vijvers vanaf 2004 niet meer voor visproductie in gebruik zijn.

Over het Tongelreepdal, de watervoorziening van de vijvers en de geschiedenis en ontwikkeling van viskweekbedrijf Valkenswaard is op deze site al meer geschreven zie onderstaande linken:

Wandeling Tongelreepdal
Excursie Viskweekcentrum Valkenswaard
Stage verslag viskweekcentrum Piet van Amelsvoort