Aquariumvereniging de Kempvis Valkenswaard
NBAT

Ph-Kh-Gh-µS :

De waterwaarden.

Water is water dacht men vroeger en hoe ouder het aquariumwater was, hoe beter, een soort van goed getrokken soep.
Tegenwoordig weet men beter en zijn er allerlei methodes om de samenstelling van het water te meten en te beïnvloeden. (Water verversen, ionen wisselaars, omkeerosmose)
Hierbij geldt: Meten is weten, maar weet wat je meet.

De Ph is de zuurgraad, (schaal van 0 tot 14) een Ph van 7 is neutraal, alles daaronder zuur en van 7 tot 14 basisch, basisch is het tegenovergestelde van zuur (zeepachtig).
Bedenk echter dat de Ph schaal een logaritmische schaal is, wat wil zeggen dat een Ph van 5, tien keer zuurder is dan Ph 6 en 100x zuurder dan Ph7. en dat dus elke 0,3 Ph ongeveer een verdubbeling (of halvering) is van de zuurgraad.
Het meten van de Ph kan d.m.v. indicatorvloeistoffen of nauwkeuriger met een elektronische Ph meter. (meetstrips zijn af te raden, voor aquariumgebruik)
Het nadeel van elektronische Ph meters is dat de meetprobe (het duurste onderdeel van de meter) door veroudering na verloop van tijd onbruikbaar wordt. (door goed onderhoud is dit lang te rekken)

De in Nederland gebruikte eenheid voor hardheid is graden Duitse hardheid.
Oorspronkelijk ging men uit van de totale hardheid (Gh – gezamte harte) door te kijken hoeveel zeep er nodig was om water te laten schuimen.
Voor zacht water is weinig zeep nodig, meer naarmate het harder wordt.
Later ging men de hardheid meten door te kijken hoeveel zuur er aan het water moest worden toegevoegd om de Ph te beïnvloeden, dit berustte op het volgende principe :

Zuiver water, water waar niets in opgelost is, heeft een Ph van 7 maar is qua zuurgraad heel gemakkelijk beïnvloedbaar, er is slechts heel weinig zuur voor nodig om dit water aan te zuren.
Als in dit water carbonaten en of bicarbonaten (zoals kalk) worden opgelost is de Ph plotseling niet meer zo gemakkelijk te beïnvloeden. Er is dan ineens veel meer zuur nodig, we noemen dit water dan “gebufferd” ofwel het water heeft een zuurbindend vermogen wat in de aquariumwereld wordt aangeduid met de Duitse eenheid Kh (karbonat harte)
De Kh is dus te meten, door de zuurgraad (Ph) te meten en te kijken hoeveel zuur er aan moet worden toegevoegd om de Ph te beïnvloeden.

De in het water opgeloste carbonaten en bicarbonaten zijn te verwijderen bijvoorbeeld door koken, daarom noemen we de Kh ook wel tijdelijke hardheid.
Men dacht vroeger dat het verschil van de totaal hardheid en de tijdelijke hardheid de blijvende hardheid zou zijn.
Later bleek, met andere manieren van meten, dat de som van de tijdelijke en blijvende hardheid in bepaalde gevallen méér kan zijn dan de totale hardheid.
Als je meer over de achterliggende theorie wilt weten dan is dit,een zeer leerzame site.

Om het niet te ingewikkeld te maken ga ik van de vuistregel uit dat 2/3 van de totale hardheid uit carbonaathardheid bestaat, (zie link Gemini) en meet alleen de Kh.
De meetfout is m.i. in de meeste gevallen voor aquarium begrippen toelaatbaar. (uitzondering daargelaten, waaronder een cichliden biotoop).
 
Dan hebben we nog de geleidbaarheid (conductiviteit) van water, zuiver water geleidt geen elektrische stroom.
Hoe meer stoffen er in worden opgelost, hoe beter een elektrische stroom er doorheen gaat, ook afhankelijk van welke stoffen er in opgelost zijn.
De mate van geleidbaarheid drukt men uit in Siemens per meter en afgeleid daarvan, in de aquariumwereld, in micro Siemens per cm. meestal alleen microsiemens genoemd.
Dit meten we met een microsiemens, geleidbaarheid of conductivieteits meter, 3 namen voor hetzelfde instrument.
Zacht water is water waar weinig in opgelost is, heeft een laag geleidingsvermogen, hard water echter een hoog.
Omdat men niet altijd vooraf weet welke stoffen er in het water opgelost zitten is met een gelijdbaarheidsmeter niet exact de hardheid te bepalen, wel geeft het een indicatie. (keukenzout b.v. verhoogt de geleidbaarheid enorm maar niet de hardheid)
Voor aquariumbegrippen wordt in de regel aangenomen dat 35 microsiemens ongeveer overeenkomt met 1 graad Gh duitse hardheid mits er geen speciale stoffen in zijn opgelost.
Het water hier in Valkenswaard heeft volgens de waterleidingmaatschappij
een hardheid (Gh)van 7 graden, bij 25 graden celcius een geleidbaarheid van 250 microsiemens en een Ph van 8. (zie link naar Brabantwater)

Voor zowel de hardheid als de zuurgraad zijn meetsetjes in de handel, mijn ervaring is dat de Gh bij lage waarden (zoals in Valkenswaard) moeilijk te meten is en ga er van uit dat 2/3 van de Gh uit Kh bestaat, ofwel Kh x 1,5 = ongeveer Gh.

Zelf gebruik ik onderstaande methode die ik  uit een oud aquarium boek heb. (kleurenpracht in het aquarium -1958)
Het oorspronkelijke recept gaat als volgt:
Vul een meetglas met 100cc te meten water, voeg hier 3 druppels methyloranje (kleurindicator) oplossing aan toe en druppel met een buret, zoutzuur van 0,1 normaal tot de kleur omslaat van geel naar oranje bruin, het aantal verbruikte cc geeft het zuurbindend vermogen z.b.v. aan .

Ik heb de manier wat aangepast waardoor niet het z.b.v. maar de Kh wordt gemeten (z.b.v. x 2,8= Kh) en wel als volgt: doe 7,5 cc te meten water in een meetcilinder (van een oud testsetje) voeg 1 a 2 druppels methyloranje oplossing toe en druppel met zoutzuur van 0,05 normaal tot de kleur omslaat.
Het aantal druppels geeft de Kh aan.
(Alles omgerekend van het originele recept kom je iets anders uit maar door te vergelijken met andere testsetjes, die trouwens allemaal wat afwijken van elkaar kwam ik op de gulden middenweg)

Methyloranje oplossing is via internet of via de apotheek te verkrijgen.
Zoutzuur van 0,1 normaal ook (moet dan nog 1 op 1 verdund worden) maar is ook zelf te maken (voorzichtig) door 1 deel handels zoutzuur (10%) te verdunnen met 29 delen demi water.

De Ph meet ik met Broomthymolblauw. Deze indicator kleurt geel onder ph 6 en blauw boven 7,6,ertussen ergens van geel over groen naar blauw (ph 7=groen).
En met methylrood, dat onder ph 4,4 paars kleurt en boven 6,2 geel, ertussen ergens van paars over rood naar geel.
Ook deze indicatoroplossingen zijn via apotheek of internet verkrijgbaar.
Het interpreteren van verkregen meetgegevens vereist wel enige ervaring.

bovenBoven